واریس چیست؟ علائم، علل، پیشگیری

بسیاری از افراد رگ‌های برجسته، تیره و پیچ‌خورده‌ای را روی پاهای خود مشاهده می‌کنند که نه تنها از نظر زیبایی آزاردهنده هستند، بلکه باعث درد و سنگینی می‌شوند. واریس چیست؟ واریس (Varicose Veins) وضعیتی است که در آن سیاهرگ‌ها (وریدها) بزرگ، گشاد و پر از خون می‌شوند. این اتفاق معمولاً در پاها رخ می‌دهد، زیرا ایستادن و راه رفتن فشار زیادی به رگ‌های قسمت پایین تنه وارد می‌کند. درک دقیق علت واریس، شناسایی علائم واریس در مراحل اولیه و شناخت پروتکل‌های درمان واریس برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و آسیب به سیستم گردش خون حیاتی است. این مقاله جامع‌ترین راهنمای شما برای شناخت این بیماری عروقی است.

واریس چیست؟ روش عملکرد سیاهرگ‌ها

برای درک اینکه واریس چیست، ابتدا باید بدانیم سیستم بازگشت خون در بدن چگونه کار می‌کند.

وظیفه دریچه‌های لانه کبوتری

برخلاف سرخرگ‌ها که خون را با فشار قلب به اندام‌ها می‌برند، سیاهرگ‌ها باید خون را بر خلاف نیروی جاذبه از پاها به قلب بازگردانند. برای این کار، سیاهرگ‌ها دارای دریچه‌های یک‌طرفه (لانه کبوتری) هستند. وقتی عضلات پا منقبض می‌شوند، خون را به سمت بالا پمپ می‌کنند و دریچه‌ها باز می‌شوند؛ سپس دریچه‌ها بسته می‌شوند تا خون به سمت پایین بازنگردد.

نارسایی وریدی چگونه رخ می‌دهد؟

انواع واریس و تفاوت آن‌ها با رگ‌های عنکبوتی

همه رگ‌های برجسته یکسان نیستند. شناخت انواع آن به انتخاب بهترین روش درمان واریس کمک می‌کند.

• رگ‌های عنکبوتی (Spider Veins): این‌ها مویرگ‌های کوچکی هستند که نزدیک به سطح پوست قرار دارند و شبیه تارعنکبوت یا شاخه‌های درخت به نظر می‌رسند. معمولاً دردناک نیستند و بیشتر جنبه زیبایی دارند.

• واریس طنابی (بزرگ): رگ‌های ضخیم، برجسته و پیچ‌خورده‌ای که معمولاً به رنگ آبی یا بنفش تیره هستند و از سطح پوست کاملاً بیرون زده‌اند.

• واریس شاخه‌ای: رگ‌هایی که از سیاهرگ‌های اصلی منشعب شده‌اند و در نواحی مختلف پا پراکنده می‌شوند.

علائم واریس

بسیاری از افراد تصور می‌کنند واریس فقط یک مشکل پوستی است، اما علائم واریس می‌تواند بسیار گسترده باشد.

الف) علائم ظاهری

• رگ‌هایی که به رنگ بنفش تیره یا آبی به نظر می‌رسند.

• رگ‌های برجسته که شبیه طناب روی پا پیچیده‌اند.

• تغییر رنگ پوست (قهوه‌ای یا تیره شدن) در اطراف رگ‌های واریسی.

ب) علائم حسی و فیزیکی

• احساس درد، سنگینی و فشار در پاها، به‌ویژه پس از ایستادن طولانی.

• سوزش، ضربان و گرفتگی عضلات پا در شب.

• تورم در مچ پا و ساق پا (ادما).

• خارش پوست در اطراف رگ‌های درگیر.

• تشدید درد پس از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت.

علت واریس چیست؟

شناخت علت واریس به ما کمک می‌کند تا با اصلاح سبک زندگی، از بروز یا تشدید آن جلوگیری کنیم.

الف) عوامل غیرقابل تغییر

• ژنتیک و سابقه خانوادگی: اگر والدین شما واریس داشته باشند، احتمال ابتلای شما به شدت افزایش می‌یابد.

• جنسیت: زنان به دلیل تغییرات هورمونی (بارداری، قاعدگی و یائسگی) بیشتر از مردان در معرض واریس هستند. هورمون‌های زنانه باعث شل شدن دیواره سیاهرگ‌ها می‌شوند.

• سن: با افزایش سن، خاصیت ارتجاعی رگ‌ها کم شده و دریچه‌ها ضعیف می‌شوند.

ب) عوامل مرتبط با سبک زندگی

• چاقی و اضافه وزن: وزن زیاد فشار مضاعفی بر سیاهرگ‌ها وارد می‌کند.

• ایستادن یا نشستن طولانی: ثابت ماندن در یک وضعیت برای ساعت‌های طولانی، گردش خون را مختل کرده و باعث تجمع خون در پاها می‌شود.

• بارداری: در دوران بارداری حجم خون افزایش یافته اما جریان خون از پاها به لگن کاهش می‌یابد؛ این تغییر برای حمایت از جنین است اما عارضه جانبی آن واریس است.

عوارض خطرناک واریس در صورت عدم درمان

اگرچه واریس اغلب به عنوان یک مشکل ساده نگریسته می‌شود، اما عدم پیگیری درمان واریس می‌تواند منجر به خطرات جدی شود:

1. زخم‌های وریدی: زخم‌های دردناکی که روی پوست نزدیک رگ‌های واریسی (به‌خصوص نزدیک مچ پا) ایجاد می‌شوند.

2. لخته شدن خون (ترومبوفلبیت): گاهی رگ‌های عمیق بزرگ می‌شوند که باعث درد و تورم پا شده و می‌تواند نشانه‌ای از لخته خون باشد.

3. ترومبوز ورید عمقی (DVT): خطرناک‌ترین عارضه که در آن لخته خون به سمت ریه حرکت کرده و باعث آمبولی ریه می‌شود.

4. خونریزی: رگ‌های بسیار نزدیک به سطح پوست ممکن است با کوچکترین ضربه دچار پارگی و خونریزی شدید شوند.

تشخیص واریس و ارزیابی سلامت عروق

پزشک متخصص برای تشخیص دقیق و بررسی میزان نارسایی وریدی از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• معاینه فیزیکی: بررسی پاها در حالت ایستاده برای مشاهده تورم و رگ‌های برجسته.

• سونوگرافی داپلر (Doppler Ultrasound): این آزمایش غیرتهاجمی استاندارد طلایی برای تشخیص واریس است. داپلر به پزشک اجازه می‌دهد جریان خون و سلامت دریچه‌های لانه کبوتری را به صورت زنده مشاهده کند و وجود هرگونه لخته را بررسی نماید.

راه‌های درمان واریس

امروزه درمان واریس بسیار پیشرفته شده و اغلب به صورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی انجام می‌شود.

الف) درمان‌های محافظه‌کارانه و خانگی

• جوراب واریس (Compression Stockings): اولین و مهم‌ترین گام در درمان. این جوراب‌ها با ایجاد فشار متناسب، به عضلات و رگ‌ها کمک می‌کنند تا خون را موثرتر به سمت بالا هدایت کنند.

• بالا نگه داشتن پاها: فرد باید پاهای خود را چندین بار در روز به مدت ۱۵ دقیقه بالاتر از سطح قلب قرار دهد.

• ورزش منظم: پیاده‌روی و شنا بهترین ورزش‌ها برای تقویت پمپ عضلانی ساق پا هستند.

ب) روش‌های پزشکی سرپایی

• اسکلروتراپی (Sclerotherapy): پزشک محلول شیمیایی را به درون رگ‌های کوچک و متوسط تزریق می‌کند تا رگ بسته شده و توسط بدن جذب شود.

• لیزر واریس (EVLA): پزشک از گرمای لیزر برای بستن سیاهرگ‌های بزرگ آسیب‌دیده استفاده می‌کند. این روش جایگزین جراحی‌های سنگین قدیمی شده است.

• فلبکتومی: خارج کردن رگ‌های واریسی بسیار برجسته از طریق سوراخ‌های بسیار کوچک روی پوست.

نقش گردش خون و سلامت قلب در مدیریت واریس

واریس تنها یک مشکل موضعی در پا نیست، بلکه بخشی از سیستم پیچیده قلبی-عروقی بدن است. سلامت دیواره رگ‌ها و غلظت خون نقش کلیدی در پیشگیری از عوارض واریس دارد.

تقویت دیواره عروق و بهبودی جریان خون

برای جلوگیری از تجمع خون و لخته شدن، بدن نیازمند مواد مغذی است که خاصیت ارتجاعی رگ‌ها را حفظ کنند. نارسایی در سیستم خون‌رسانی می‌تواند فشار را بر سیاهرگ‌ها افزایش دهد. برای آشنایی با روش‌های تقویت سیستم عروقی و پیشگیری از لخته شدن خون، می‌توانید منابع مرتبط با داروهای گیاهی بیماری‌های قلبی و خون را مطالعه کنید.

داروهای گیاهی و تغذیه موثر برای واریس

استفاده از مکمل‌های طبیعی و داروهای گیاهی می‌تواند در کاهش التهاب عروق و بهبود استحکام سیاهرگ‌ها نقش حمایتی ایفا کند.

الف) گیاهان دارویی موثر بر وریدها

• شاه‌بلوط هندی (Horse Chestnut): این گیاه حاوی ماده‌ای به نام «اسین» است که پزشکان با مصرف آن می‌توانند نشت مایعات از رگ‌ها را کاهش داده و تورم پا را بهبود دهند.

• عصاره هسته انگور: سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی است که به تقویت بافت همبند رگ‌ها کمک کرده و درد را کاهش می‌دهد.

• گیاه قصاب (Butcher’s Broom): برای انقباض رگ‌ها و بهبود بازگشت خون مفید است.

برای بررسی لیست کامل ترکیبات طبیعی که به سلامت عروق کمک می‌کنند، می‌توانید بخش داروهای گیاهی را مشاهده کنید.

جدول مقایسه‌ای روش‌های درمان واریس

راهکارهای پیشگیری از واریس

پیشگیری همیشه بهتر از درمان واریس است. با رعایت این نکات، خطر ابتلا را به حداقل برسانید:

1. وزن خود را کنترل کنید: کاهش فشار روی پاها.

2. رژیم غذایی پرفیبر و کم‌نمک: فیبر از یبوست (که فشار لگنی را زیاد می‌کند) جلوگیری می‌کند و نمک کمتر باعث کاهش احتباس آب و تورم می‌شود.

3. کفش مناسب بپوشید: فرد باید کفش‌های پاشنه بلند را طولانی‌مدت نپوشد، زیرا عضلات ساق با کفش تخت بهتر فعالیت می‌کنند.

4. تغییر وضعیت بدهید: فرد باید هر ۳۰ دقیقه بلند شده و کمی راه برود، به‌ویژه اگر مدت طولانی می‌نشیند.

5. پا روی پا نیندازید: این وضعیت می‌تواند گردش خون در ناحیه لگن و ران را مختل کند.

جمع‌بندی چه زمانی باید نگران واریس باشیم؟

واریس فراتر از یک دغدغه زیبایی است.در مراحل اولیه، فرد می‌تواند واریس را با داروهای گیاهی و جوراب واریس کنترل کند، اما اگر آن را نادیده بگیرد، واریس می‌تواند منجر به زخم‌های مزمن و لخته شدن خون شود. تشخیص زودهنگام از طریق سونوگرافی داپلر، کلید اصلی موفقیت در درمان واریس است.

زمان مراجعه به پزشک

اگر علائم زیر را دارید، بدون معطلی به متخصص مراجعه کنید:

• تغییر رنگ پوست به قهوه‌ای یا بنفش تیره در نزدیکی مچ پا.

• ایجاد زخم پوستی که به سختی التیام می‌یابد.

• تورم شدید و ناگهانی در یک پا (نشانه احتمالی لخته خون).

سؤالات متداول

• آیا پیاده‌روی برای واریس خوب است؟ بله، پیاده‌روی بهترین ورزش است زیرا عضلات ساق پا را تقویت کرده و خون را به سمت قلب پمپ می‌کند.

• آیا لیزر واریس درد دارد؟ خیر، این روش تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و بیمار بلافاصله بعد از عمل می‌تواند راه برود.

• آیا جوراب‌واریس باید در شب هم پوشیده‌شود؟ خیر، معمولاً جوراب واریس فقط در طول روز که فرد سرپا‌است استفاده‌می‌شود و هنگام خواب باید خارج‌شود.

• آیا واریس بعد از درمان برمی‌گردد؟ رگ‌هایی که پزشک با لیزر یا جراحی می‌بندد، دوباره باز نمی‌شوند، اما اگر فرد سبک زندگی‌اش را اصلاح نکند، رگ‌های مجاور دچار نارسایی می‌شوند.

برای مشاهده محصول داروی گیاهی واریس کلیک کنید